Van Dale definieert rechtsherstel als: ‘Herstel in onrechtmatig ontnomen rechten’
Wij begonnen deze site begin 2020 vanwege het gevoelde onrecht over de behandeling van onze grootouders, onze ouders en ons zelf tijdens en direct na de tweede wereldoorlog. Tot ongeveer 1950, maar soms nog jaren daarna.
Voor de toen gemaakte fouten heeft de Minister van Justitie en Veiligheid in 2019 verantwoordelijkheid aanvaard en excuses aangeboden, maar iedere aansprakelijkheid afgewezen. Dit doet ons als gedupeerden (wij voelen ons geen slachtoffers) pijn en het voelt opnieuw als onrecht.
Wij zijn er van overtuigd dat velen vergelijkbare verhalen hebben. Zwaar gedupeerden van Nederlands beleid na de bevrijding.
‘Ontrechting’ zonder strafbare feiten, maar wel met veel schade en zonder de bereidheid van Nederland tot enige ‘Wiedergutmachung’.
Klik hier voor meer informatie over deze begrippen.
Recente problemen waarbij Nederland zich niet van zijn beste kant heeft laten zien, zijn de afhandeling van de gevolgen van de aardgaswinning in Groningen en eind 2020 de toeslagenaffaire. Het rapport van de onderzoekscommissie kreeg de veelzeggende titel: Ongekend onrecht.
In 2000 lieten Minister-president Wim Kok, Minister van Financiën Gerrit Zalm en Minister van VWS Els Borst, zich in een brief aan de tweede kamer kritisch uit over het rechtsherstel in Nederland direct na de tweede wereldoorlog:
De conclusie van de regering was:
De regering erkent ten volle – terugkijkend met de wetenschap en de ogen van nu – dat er teveel formalisme, bureaucratie en vooral kilte in het rechtsherstel is geweest.
gevolgd door:
De Staat zal individuele claims van (nabestaanden van) rechthebbenden, die voortvloeien uit het rechtsherstel, onder bepaalde voorwaarden alsnog in behandeling nemen. Uit overwegingen van coulance zal in die gevallen worden afgezien van een beroep van louter verjaring.
Gezinsgeheim
De meeste mensen spraken na de oorlog niet over hun belevingen tijdens de oorlog. Sommigen uit schaamte, anderen omdat de herinneringen te veel pijn deden. Wij nemen aan dat er veel meer mensen waren die onrecht hebben ervaren, maar daar niets mee hebben gedaan.
Mogelijk dat de volgende generaties hier intussen anders over denken en de wens hebben dat er alsnog recht wordt gedaan.
Nederlands Beheersinstituut (NBI)
Het Nederlands Beheersinstituut kreeg vanaf 1945, als nieuw in het leven geroepen organisatie, in hele korte tijd ruim 248000 gevallen te verwerken. Dat daar fouten bij zijn gemaakt zal niemand verbazen, dat die fouten achteraf door de Raad voor het Rechtsherstel en de Staat der Nederlanden onvoldoende zijn hersteld voldoet niet aan ons rechtsgevoel.
Als voorbeeld noem ik de Wet Overheidsaansprakelijkheid Bezettingshandelingen, met de volgende bepaling:
Artikel 12
De Staat en de overige publiekrechtelijke lichamen zijn niet aansprakelijk voor de schade, door een onrechtmatige daad of door nalatigheid of onvoorzichtigheid van hun organen of van personen in hun dienst na de bevrijding van het Rijk in Europa toegebracht, indien het veroorzaken van de schade de Staat of het lichaam redelijkerwijze niet kan worden toegerekend in verband met de door de vijand achtergelaten wanorde of in verband met de omstandigheden, waaronder de taak der Overheid moest worden uitgevoerd.
Vrij vertaald gaf dit de overheid de mogelijkheid om iedere claim die zou worden ingediend af te wijzen. De overheid trof geen blaam en rechtsherstel hoefde niet plaats te vinden. De verantwoordelijkheid werd neergelegd bij de oorlog en de bezetting. De schade bij de gedupeerde.
Is dit wat Nederland verstaat onder moraal en fatsoen? Voor ons valt dit onder het eerder genoemde formalisme en kilte in het rechtsherstel.
Psychologisch onderzoek
Het is de wrede ironie van oorlog dat het voor de psychopathologie van de kinderen weinig uit lijkt te maken aan welke kant de ouders in de oorlog stonden. Gewezen is onder meer op schaamte- en schuldgevoelens, op de ambivalentie en het loyaliteitsconflict ten opzichte van de ouder(s) en op het gezinsgeheim dat niet zelden een voorwaarde geweest is om zich te kunnen handhaven in een samenleving waarin een groot stigma kleeft aan het ‘fout’ zijn ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Wij zijn op zoek naar lotgenoten en medestanders
Wij zoeken mensen die tijdens de oorlog onrecht hebben ervaren en mensen (en nazaten van deze mensen) die hoewel niet ‘fout’ in de oorlog toch als zodanig werden beschouwd. Mensen die ongegrond werden verdacht van collaboratie en er schade van hebben ondervonden.
Wij zoeken dus mensen die dit onrecht aan den lijve hebben ondervonden (of hun erfgenamen). Mensen die met ‘ontrechting’ te maken hebben gehad.
Welke groepen mensen en/of hun erfgenamen betreft dit?
- Mensen die, hoewel al (soms tientallen) jaren woonachtig in Nederland, tijdens de tweede wereldoorlog geen Nederlandse nationaliteit hadden en daar een hoge prijs voor hebben moeten betalen. Door maatregelen van de Nederlandse staat zijn deze mensen hun vermogen en eigendommen kwijtgeraakt.
- Mensen die na de tweede wereldoorlog onterecht gedupeerd werden door het NBI en daarvoor nooit enige schadevergoeding hebben ontvangen. Bijvoorbeeld mensen die te maken kregen met verdenkingen van collaboratie met de Duitse bezetter. Mensen die pogingen hebben gedaan, bijvoorbeeld via de Raad voor het Rechtsherstel, hun eigendommen terug te krijgen, maar daar geen succes hadden en berooid achterbleven.
Wat zijn onze doelstellingen?
- Onderzoeken hoeveel mensen of families een soortgelijk onrecht hebben ervaren als de families van de twee initiatiefnemers.
- Luisteren naar de verhalen van deze mensen en bezien of er overeenkomsten met onze achtergronden zijn.
- Samen onderzoeken of er mogelijkheden zijn om te komen tot een ‘Wiedergutmachung’. Het begrip ‘Wiedergutmachung’ omvat niet alleen het wegnemen van de ontrechting, maar ook een poging om het gedane onrecht goed te maken.
Verantwoordelijkheid én aansprakelijkheid. - Prioriteit heeft het wegnemen van de negatieve gevolgen van de ‘ontrechting’. Voor een gevoel van er echt weer bij te horen en onderdeel te vormen van onze Nederlandse maatschappij, met dezelfde rechten en plichten. Met solidariteit naar twee kanten, ook naar ons toe.
Deel uw verhaal met ons. Dat mag ook anoniem.